Welke bak- en braad of olie is goed?
Bak- en braad en andere bakvetten zijn er in verschillende soorten. Is er dan iets mis met gewone olie of roomboter? Waarom is er zo'n enorm aanbod aan bak- en braadproducten in flesjes en pakjes? Wat zit erin? En wat doen we met kokosvet ofwel kokosolie?
De hoofdregel
Gebruik vloeibaar vet om in te bakken en te braden. Dat kan een olie zijn, voor warme toepassing (check de verpakking). Of een product uit een knijpfles.
Alles wat bij kamertemperatuur vast vet is, bevat teveel verzadigd vet. Dit zijn de slechte vetten voor onze bloedvaten. Vaste vetten zitten in een wikkel, zoals roomboter en hard bak- en braadvet. Ook kokosvet, in de volksmond 'kokosolie', is een vast ofwel hard vet.
Ezelsbruggetje
Verzadigd vet (vast: uit een wikkel, vaak van dierlijke oorsprong + plantaardig palm- & kokosvet) = Verkeerd
Onverzadigd vet (vloeibaar: vaak van plantaardige oorsprong + dierlijk visvet) = Oké
Je verlaagt het slechte LDL-cholesterol in je bloed door onverzadigde vetten te gebruiken. Dat is beter voor je hart en vaten.
Waarom is roomboter slecht?
Roomboter bestaat vooral uit verzadigd vet (53%).
Maar roomboter is toch onbewerkt? Ja, dat klopt. Maar in dit geval zegt dat niet zoveel. Sommige voedingsstromingen spreken dit tegen, omdat verzadigd vet uit zuivel en roomboter niet zo slecht zou zijn als gedacht. De Hartstichting is het hier niet mee eens. Dus, wees terughoudend. Vind je roomboter heel lekker, dan kun je het af en toe nemen en ermee afwisselen.
Waarom is hard bak- en braad slecht?
Dit bestaat ook voor een groot deel uit verzadigd vet (gemiddeld 40%). Dat komt door het aandeel palmolie, ook wel palmvet genoemd. Handig voor de fabrikant voor een stevig product, maar niet handig voor jouw hart en vaten. Dit product zit net als roomboter in een wikkel.
Waarom is kokosvet slecht?
Kokosvet bestaat ook voor een groot deel uit verzadigd vet (84%). Net als roomboter zou je het een enkele keer kunnen nemen, omdat het goed bij je gerecht past. Maar alleen binnen een eetpatroon van ook onverzadigde vetten.
Hartstichting: 'Kokosolie verhoogt duidelijk het slechte LDL-cholesterol. Wel blijkt kokosolie het goede HDL-cholesterol ook licht te verhogen. Maar het is nooit aangetoond dat een hoog HDL-cholesterol je kans op hart- en vaatziekten verlaagt. In wetenschappelijk onderzoek naar kokosolie zijn deze gezondheidsvoordelen nooit gevonden. Kokosolie heeft geen positief effect op je gewicht, bloedsuiker of ontstekingen.'
Welke olie is goed?
Alle olie is goed, mits geschikt voor warme toepassing. Bij olijfolie en koolzaadolie staat dat op de verpakking. De olie is dan (gedeeltelijk) gezuiverd. En bijvoorbeeld zonnebloemolie of pinda-olie zijn van zichzelf zeer hittebestendig. Je kunt er goed in wokken.
Olie bevat geen vitamine A en D. Het advies is daarom om bij de bereiding van de warme maaltijd maximaal twee a drie keer per week olie te gebruiken. De andere dagen heeft een vloeibaar bak- en braadproduct de voorkeur. Aan olie is geen zout of water toegevoegd in de verpakking.
Afhankelijk van de soort olie komt het verzadigd vet uit tussen 7 en 15%.
Welke bak- en braad is goed?
Alle bak- en braad uit een knijpfles is goed.
Er wordt wat zout aan toegevoegd voor de smaak en tegen spatten. Het Voedingscentrum trekt de grens bij 0.4% zout. Aangezien je maar 1 eetlepel per persoon hoeft te gebruiken, loopt het zoutgehalte nooit echt hoog op. Soms wordt er kaliumzout (genaamd: 'Bewust') gebruikt, wat bloeddrukverlagend werkt. Let op bij een nier- of leverziekte, dan is teveel kalium niet goed.
In bak- en braad voor vlees is geen water toegevoegd (98% vet). In bak- en braad voor algemene toepassing wel, waardoor meer gespat. Hiermee lijkt de laatste qua samenstelling meer op roomboter (80% vet). En kun je deze ook gebruiken bij het maken van gebak. Er bestaat ook een light-variant met meer water. Maar in deze kun je niet goed bakken, omdat het water snel verdampt en spattert. Eigenlijk heb je er niets aan.
Aan alle bak- en braad is vitamine A en D toegevoegd. Dat is handig, zodat we geen tekorten oplopen.
Sommige flesjes bevatten omega-3 onverzadigd vet, wat bekend staat als extra gezond voor hart en vaten. De bijdrage hiervan uit 1 portie om mee te bakken is echter beperkt.
Het product wordt dikker gemaakt door een aandeel duurzaam gecertificeerde palmolie of geharde olie. Bij het harden van deze olie, meestal koolzaadolie, verandert onverzadigd vet in verzadigd vet. Het totaal aandeel verzadigd vet blijft laag, namelijk ca. 8%. Een volledig geharde olie bevat geen transvet. Deze vetsoort is het slechtst voor hart en vaten.
Verder vind je in de flesjes meestal lecithine, uit soja of zonnebloemzaadjes, om het vet met het water gemengd te houden. Voedingszuur, als citroenzuur, voor de houdbaarheid. Anti-oxidanten, als vitamine E, voor houdbaarheid en hittebestendigheid. Soms een (boter-)aroma of een kleurstof (caroteen). Dit soort producten lijken, zoals je ziet niet op plastic, wat door sommige goeroes wel wordt beweerd. Dat is bangmakerij.
Conclusie
Alle olie (voor warme toepassing) en vloeibaar bak- en braad kun je kiezen. Voor minder gespat neem je de variant met 98% vet. Eventueel let je ook op het zoutgehalte, zodat dat onder de 0.4% blijft. Het voordeel van vloeibaar bak- en braad uit een knijpfles is de toevoeging van vitamine A en D. Gebruik dit dus het vaakst. Één eetlepel per persoon is genoeg.
Waarom dan zoveel soorten? In feite is dat dus niet belangrijk. De fabrikanten proberen met veel variaties hun producten aantrekkelijk te maken voor verkoop. Marketing dus. Maar je kunt net zo goed de goedkoopste nemen.
